Chwalu’r myth Dydd Llun Llwm

Posted January 17th 2022

Clywn yn aml am yr ymadrodd 'Dydd Llun Llwm' ar ddechrau'r flwyddyn. Ond beth ydyw mewn gwirionedd? A beth allwn ni ei wneud i gynnal iechyd meddwl da ar adeg pan nad ydym, fel arfer, ar ein gorau?

Dywedir mai’r trydydd dydd Llun ym mis Ionawr yw Dydd Llun Llwm, “diwrnod mwyaf digalon y flwyddyn”.

Eleni, bydd ar ddydd Llun 17 Ionawr.

Cafodd yr ymadrodd ei fathu yn 2004 gan gwmni teithio, y mae’r Sefydliad Iechyd Meddwl yn ei ddisgrifio fel “stynt cysylltiadau cyhoeddus” a “myth” i helpu i werthu gwyliau.

Honnai’r ymgyrch a oedd yn gyfrifol am y diwrnod ymwybyddiaeth fod y cyfuniad o dywydd gwael, dyled ar ôl y Nadolig ac addunedau’r Flwyddyn Newydd i gyd yn cyfrannu at Ddydd Llun Llwm.

Er y byddai llawer yn ei ddiystyru fel chwiw, i eraill mae’r symptomau a brofwyd ar yr adeg hon o’r flwyddyn yn ffenomenon go iawn ac yn cael effaith sylweddol ar eu lles.

A woman looking out of a window

Teimlo’n isel yn y flwydyn newydd

Wedi’i gysylltu’n benodol ag adeg y flwyddyn, mae’n gyffredin i bobl deimlo’n isel ac yn bryderus o ganlyniad i gyfnod yr ŵyl, megis poeni eu bod mewn fwy o ddyled, yn teimlo bod yn rhaid iddynt golli pwysau neu’n ofni dychwelyd i’r gwaith ar ôl cael amser i ffwrdd.

Fodd bynnag, mae’r adeg hon o’r flwyddyn yn gysylltiedig ag Anhwylder Affeithiol Tymhorol (SAD), felly gall fod yn gysylltiedig bod yr ymadrodd wedi’i gydio ar yr adeg hon o’r flwyddyn.

Beth yw anhwylder affeithiol tymhorol (SAD)?

Yn ôl Harvard Health, gall SAD ddechrau ddiwedd yr hydref pan fydd y nosweithiau’n mynd yn hwy. Felly, mae SAD yn gysylltiedig â diffyg golau naturiol.

I rai, gall y symptomau beri gofid, fod yn llethol ac ymyrryd â’r gallu i wneud tasgau beunyddiol.

Er ei fod yn tueddu i leihau gydag amser wrth i’r misoedd symud ymlaen, mae Harvard Health yn dweud y dylid ei drin ac yn cynghori ‘therapi ysgafn’ i wneud hynny.

Mae therapi golau yn defnyddio blychau golau sy’n cynhyrchu golau gwyn llachar. Yn ôl eich ymennydd, mae’r golau artiffisial yn gweithio cystal â golau haul naturiol.

Felly, mae Harvard Health yn cynghori’r camau canlynol:

Sicrhewch eich bod yn cael digon o olau: Dylai eich blwch golau fod â lefel datguddiad o 10,000 lwcs (mae ‘lwcs’ yn fesur o ddwysedd golau.) Mae diwrnod heulog llachar yn 50,000 lwcs neu fwy.

Peidiwch â syllu: Cadwch eich llygaid ar agor, ond peidiwch ag edrych yn uniongyrchol ar y golau. Cadwch y blwch o’ch blaen neu ychydig i’r ochr a thua throedfedd i ffwrdd.

Sicrhewch eich bod yn cael digon o amser: Dylech amsugno golau am tua 30 munud y dydd, ond nodwch nad oes rhaid i chi, ac na ddylech wneud y cyfan ar unwaith.

Dechreuwch yn y bore: Ceisiwch gael peth amser golau cyn 10am.

Cefnogir y canllawiau hyn gan Dr Ranj Singh, pediatregydd gyda’r GIG a chefnogwr Canolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc.

Soniodd am SAD a therapi golau ar raglen This Morning ar ITV:

Ceisiwch wrth-droi’r syniad o Ddydd Llun Llwm

Mae cangen Leeds o elusen iechyd meddwl Mind wedi awgrymu gwrth-droi Dydd Llun Llwm a dathlu ‘Dydd Llun Amryliw’ yn ei le.

Yn hytrach na chanolbwyntio ar y teimladau negyddol y gall y gaeaf eu cynnig, mae Leeds Mind yn awgrymu canolbwyntio ar ddod â lliw i’r diwrnod i helpu i wneud eich golwg a’ch amgylchoedd yn ddisgleiriach.

Maent yn awgrymu gwisgo dillad lliwgar neu roi eich anifeiliaid anwes mewn gwisgoedd llachar ond cyfforddus er mwyn codi eich hwyliau.

Yn eu geiriau eu hunain, dywedodd Leeds Mind:

Sut bynnag y byddwch yn dewis disgleirio eich diwrnod, gadewch i ni lenwi cyfryngau cymdeithasol gyda lliw a helpu i wneud iechyd meddwl yn fater i bawb! Cofiwch dagio Leeds Mind a defnyddio #multicolouredmonday.

A woman looking into a ring light

Os nad yw pethau’n gwella, siaradwch â’ch meddyg

Fodd bynnag, dim ond awgrymiadau am yr hyn a allai eich helpu yw’r uchod.

Os ydych chi’n teimlo’n isel am fwy nag ychydig wythnosau, neu os ydych chi’n teimlo’n anobeithiol iawn, fe’ch anogir i siarad â’ch meddyg teulu neu seiciatrydd.

Mae ein gwefan yn cynnwys offeryn gwirio iselder y gellir ei ddefnyddio fel canllaw bras i adnabod arwyddion iselder.

Mae’n bwysig cofio nad yw’r offeryn hwn wedi’i ddylunio i’w ddefnyddio yn lle asesiad clinigol priodol gan weithiwr iechyd proffesiynol.

Efallai y byddwch hefyd yn dod o hyd i ffynonellau eraill o gymorth fel y Samariaid neu’r Llinell Gymorth CALL sy’n ddefnyddiol, yn enwedig y tu allan i oriau – gweler eu manylion isod.

Sut bynnag rydych yn ystyried Dydd Llun Llwm, gall fod yn gyfle gwych i bobl drafod iechyd meddwl a chefnogi ei gilydd yn ystod cyfnodau anodd.